Acta de independencia


ACTA DE INDEPENDENCIA:

  
Declarada por el Congreso de las Provincias Unidas EN SUDAMERICA

VERSION CASTELLANA


En la benemérita y muy digna ciudad de San Miguel de Tucuman a nueve días del mes de Julio de mil ochocientos diez y seis: terminada la sesión ordinaria, el Congreso de las Provincias Unidas continuó sus anteriores discusiones sobre el grande, augusto y sagrado objeto de la independencia de los pueblos que lo forman. Era universal, constante y decidido el clamor del territorio por su emancipación solemne del poder despótico de los reyes de España, los representantes sin embargo consagraron a tan arduo asunto toda la profundidad de sus talentos, la rectitud de sus intenciones e interes que demanda la sanción de la suerte suya pueblos representados y posteridad. A su término fueron preguntados :
¿Si quieren que las provincias de la Unión fuese una nación libre e independiente de los reyes de España y su metrópoli?. Aclamaron primeramente llenos de santo ardor de la justicia, y uno a uno reiteraron sucesivamente su unánime y espontáneo decidio voto por la independencia del pais,fixando en su vitual la declaración siguiente:

DELCARACION:
Nos los representantes de las Provincias Unidas en Sud América, reunidos en congreso general, invocando al Eterno que preside el universo, en nombre y por la autoridad de los pueblos que representamos, protestando al Cielo, a las naciones y hombres todos del globo la justicia que regla nuestros votos: declaramos solemnemente a la faz de la tierra, que es voluntad unánime e indubitable de estas Provincias romper los violentos vínculos que los ligaban a los reyes de España, recuperar los derechos de que fueron despojados, e investirse del alto carácter de una nación libre e independiente del rey Fernando séptimo, sus sucesores y metrópoli. Quedan en consecuencia de hecho y de derecho con amplio y pleno poder para darse las formas que exija la justicia, e impere el cúmulo de sus actuales circunstancias. Todas y cada una de ellas así lo publican, declaran y retifican comprometiéndose por nuestro medio al cumplimiento y sostén de esta su voluntad bajo el seguro y garantía de sus vidas haberes y fama. Comuníquese a quienes corresponda para su publicación.: Y en obsequio del respeto que se debe a las naciones, detállense en un manifiesto los gravísimos fundamentos impulsivos de esta solemne declaración. Dada en la sala de sesiones, firmada de nuestra mano, sellada con el sello del Congreso y refrendada por nuestros diputados secretarios.          



VERSION QUICHUA PERUANO ( original)

Cai sumacc ancha camayocc San Miguel Tucumanmanta hatum llacctapi, waranccapusacc pachacc chunca socctayocc watacc, ccanchis quillac isckon ppunchaynimpi, llacctanchecc raycuccchawanancupacc Hamautacuna hatun tantacuy, congreso nisccapi tantascca, tucuy soncconcuwan, tucui yachynincuwan unancharccancu ttaccacuynincheccta cunancama camachicquenchecc auccacunamanta: huc similla tucuyneccpi llacctanchecc cunacc cay ruracunanta munasccancu, uyaricun, huc munaylla hinantin ruraynincuwan, yuyayninwan, wañuy, wañuy munapayasccancuta sutti suttipi riccuchincu; chaiwampis, yuyaspacay hatun simipi casccanta paycunacc, llacctancunacc, wawancunacc cusisamin, u chiquin, Hamautta Ranticuna alliy alliymanta huctawan cai hawa rimarccancu. Alli allinta unanchaspañari, tapuscca carccancu?  Munanquicheccchu tucui llacctacuna piraycuchus Ranti canquichecc España reycunamanta ttaccacuspa, paycunacc quiquin atiyninpi, camachiynimpi qaparinancuta? Caita uycariytawan, usccay usccayta hatarispa: munaycunnispa caparincuc: aswan callpayocc cai sutti munaynincu cananpaccri hucmanta hucmanta munaycunerccancu; tucuypa yachayniman chaynanpaccri cai hinata equelccarccancu.
DECLARACION:
Noccaicu cai Américacc Anti suyumpi tantascca, llacctacunacc Tantin, ñoccaicuman Pacchacamaccta waccyaspa llacctaycucc sutimpi, llacctaycucc camachiynimpi hanac-pachaman cai pacha tucui llacctacunaman, tucuy runacunaman soncoycucc llimpu, checcan unanchayninta, ricuchipa, rimariycu yachachiiycu Muyupachacc ccai llampi: sutti huc munaynillan cai tucui llactacunacc ccascanta, lliquiy  saccra watanasta, imawanchus yanccalla España Reycunaman watascca carccancu: atiyniyta suancunamanta ppataspari huc hatun llacta ruracunancu, paicuna quiquin cunan camachecc Rey Fernando ccanchismanta, wawancunamanta llactanmantawan wiñaypacc ttaccascca: cairaycuri hatun sumacc atiywan sutippi quecheparincu, imaynachu aswan allin cancca cusisamimpacc tucui imancu unanchascca hina camachiyta paycuna quiquin maquinmanta coconanpacc; tucui tanta ñanpaccta, quechupamanri hcu manta hucmanta hucmanta hinata ccaparincuyachachincu, huctawan rincu: caita hunttanancupacri, ñoccaycupi chura cuspa puraccmanta watanacuncu, causaynincuwan, tiyapuynincawan, sumacc sutincuwan. Pincunanmanchus yachachicunan, yachachiscca cachun, tucuypa vincrinman chaynamampacc hawa llacctacunacc unanchanampacri imaraycuchus ruranchecc cai sumacc checcan rurayta, sutti equelecapi tucui churacuchun. Congreso wasipi rurascca, selloycuwan sellasca, secretarioycuc equelecauwan callpachascca


Versión parafrástica en idioma Aymara

Asqui merecitna, ancha- asqui S. Miguel Tucumana hacha Marcana, llatunca ururu julio xata paxcin waraneca quenisaccallecco pataca tunca soxtanmarna. Maliaxachata Provincianacna hecha Hamauttanacna Tantapa, nia sapuru arusjasiniñacpa tucuyasna, wasita Arusiña Utaru tantasisna, uca sinti hacha llupalchata naira aroxhata cunhamtisha aca marcanaca España Reanacata ttaccacetani, uc- hatwa ecalltapghi: Taque aca oraqquenacna utgirinacawa wararisna cuhsca chuimampi, munañpampi auca choxrichirimacna amparpata awllaectasiñascca waquisi sapghi; ucalaicoa Marcanacna Lantinaepaxha sinti haya musphampi unañchasna, llalliri oronacampi asqui luppisna, taqquetoqquero uñatatasna cunhawa hiwasanacaru i qquhepanpirinacaru wasquis- sistoxhauera unañchapghi. Nia tucuyañansca taqquechieparoa hiscettasi. ¿ Munapxtati aca Mahaxachata Provinciaaacna maya nación, sata, cancañapxha, i hupaquiquipa camachasisña cuhu España Reanacata i Españata hiticcata, qquhispita uñxhasiñapxha? Aca aroxaroja taqquechicpava nairaccata collana sansiriarumpi phoccata cutiasipghi. Munaptua sasna: veatsti mainit mainitawa manañapxha hani paachasisna aca ttaccaccasitascca, ue- hamapa sapghi, i uexharusti taqquechicparaquiva cauquipachataquisa ceahnaarustayatja ac- hama qquelecantapghi.
Nanaca Mahaxachata Provincanacna, Sud- América satan, Lantinacpa hacha Tantaru ccotochasisna, Alaxpacha taqque Atipiruru hausaana cunhamtixha acapachana uñahoxsisquistoja, uc- hama taqque Marcanacna sutipampi, taqque atipallpampi, Apu Diosasaru isttayasña i taqque Mundunquiri haqquenacaru aruxayasna: ccahnarua hichaja ulistaitaun aca taqque Provincanacna munañapaja, España Reenacaru champampi ñachaeatatasitascea hararasna ttaenrpaitanva, naira pacha choxrichirinaesna aparata lliphipinsarna cut- tana, i nichasa Macanaesaxha cuhtoqquenquiri hacha Nacionanacaru sasiniva, Fernando séptimo Reata ttaeeacctata, wawanacpata, hupxharu arquirinaepata i quiquipa Españata. Hichata cuhrirusti luratampi, camachitanacampi Provincianaza Reavisa pacha atipañparna puri, cunhamañapsa i cum- hamtixha huccampi waquis- sistoxha uca Gobierno axllsiñataqui. Mainit manitava taqque Marcanaca ne- hama sé, ue- hama munapghi, uc- hama unañchataqui, waccaichañataqui hacañanaepampi, yaanaepampi i honrapampi. Quhitinacaru waquisi ueanaearu yatiasoa taqquetoqquero qquellqqeyasana isttayañputaqui i cuhtoqquenqniri Nocionanaena yatiñpataquisca cunalaicotexha, i cuna hacha chuinausta arunaesa phoceaeli- sisquistoja aca amtta cenh- narustayaataquija maya qque ca luraspa apayañataqui. Uc- hama usecutava Arusiña, Sala de sesiones sata Utna, quiquipa amparnnacsampi qquelecantata, aca hacha Tantana sellopampi herrontata, i nanacacna Eantimasi secretariosanacansti qquelecantataraqui.---------------------------------------------------
Francisco Narciso de Laprida.
S. Juan marcana Lantipa, presidente (aca hacha Tantana hilarata).
Mariano Boedo,
Vice- presidente (arcasi hilarata).


FIRMANTES:

1) Francisco Narciso de Laprida, Diputado por San Juan, Presidente
2) Dr.Mariano Boedo, Vice Presidente, Diputado por Salta
3) Dr. Antonio Sáenz, Diputado por Buenos Aires
4) Dr. José Darragueira,Diputado por Buenos Aires
5) Fray Cayetano José Rodríguez, Diputado por Buenos Aires
6) Dr. Pedro Medrano, Diputado por Buenos Aires
7) Dr. Manuel Antonio Acevedo, Diputado por Catamarca
8) Dr. José Ignacio de Gorriti, Diputado por Salta
9) Dr. José Andrés Pacheco de Melo, Diputado por Chibchas
10) Dr. Teodoro Sánchez de Bustamante, Diputado por la Ciudad de Jujuy y su territorio
11) Eduardo Pérez Bulnes, Diputado por Córdoba
12) Tomás Godoy Cruz, Diputado por Mendoza
13) Dr. Pedro Miguel Aráoz, Diputado por la Capital del Tucumán
14) Dr. Esteban Agustín Gazcón, Diputado por la Provincia de Buenos Aires
15) Pedro Francisco de Uriarte, Diputado por Santiago del Estero
16) Pedro León Gallo, Diputado de Santiago del Estero
17) Pedro Ignacio Rivera, Diputado de Mizque
18) Dr. Mariano Sánchez de Loria, Diputado por Charcas
19) Dr. José Severo Malabia, Diputado por Charcas
20) Dr. Pedro Ignacio de Castro Barros, Diputado por La Rioja
21) Licenciado Gerónimo Salguero de Cabrera y Cabrera,
22) Diputado por Córdoba Dr. José Colombres, Diputado por Catamarca
23) Dr. José Ignacio Thames, Diputado por Tucumán
24) Fray Justo de Santa María de Oro, Diputado por San Juan
25) José Antonio Cabrera, Diputado por Córdoba
26) Dr. Juan Agustín Maza, Diputado por Mendoza
27) Tomás Manuel de Anchorena, Diputado de Buenos Aires
28) José Mariano Serrano, Diputado por Charcas, Secretario
29) Juan José Paso, Diputado por Buenos Aires, Secretario.


Tucumán - 9 de Julio de 1816


Se mandaron a imprimir 3000 ejemplares del Acta de la Independencia,
de los cuales 1500 se hicieron en castellano, 1000 en quechua y 500 en aymará.







Video Independencia (Ampliar)